Cizre'nin eski camilerinden olup hangi tarihte yapıldığı bilinmemektedir. Adını yıllardır camide muhafaza edilen tarihi bir Kur'an-ı Kerim olan Mushaf-ı Reş (Yanık Kur'an - Siyah Kur'an) dan almaktadır.

Mushaf-ı Reş Camii, Cizre'nin eski mahallelerinden bir olan Dağkapı (Tor) Mahallesi’ndeki Yeni Çarşı’da bulunan tarihi bir camidir.

Camide Hz. Osman döneminden kalma bir Kur'an-ı Kerim bulunmaktadır. Bu Kur'an, ceylan derisi üzerine yazılı olup, bir gün Medine'den getirilip, diyarı Rum'a götürülürken Cizre'li âlimler zekâlarını kullanıp burada alıkoyduklarını rivayet ederler. Fakat Cizre'nin savaşsız olarak İslam'ı kabulleri ve çok eski bir geçmişi olması münasebetiyle Cizre'de bir yüksek okul açılmış ve buraya gereken önem verilmişti. Onun için bu Kur'an İslam İmparatoru Hz. Osman tarafından gönderilmiş olması muhtemeldir.

Bir başka rivayette ise, Kur'an'da bulunan kan lekelerinden dolayı Hz. Osman'ın şehit olurken okuduğu Kur'an'ın ta kendisidir diyen savunucular da vardır. Fakat bu Kur'an şu anda İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi’nde sergilenmiş olması bu iddiayı çürütmektedir.

Bazı tarihçilere göre de Mushaf-ı Reş Camii Cizre'nin eski Hristiyan Mahallesinde bulunduğundan ve Cizre'de Yezidi dinine mensup insanlarında olmasından dolayı, burası eskiden Yezidi’lere ait bir ibadet yeri olduğunu ve bu tarihi kitabın da Yezidi'lerin kutsal kitabı sayılan Mushaf-ı Reş olduğunu savunanlar da vardır.

Fakat burada en kuvvetli ihtimale göre bu kitabın Hz. Osman döneminde çoğaltılan yedi Mushaf'tan biri olduğu rivayetidir. Bilindiği üzere Peygamber Efendimiz (s.a.v.) 'in vefatından sonra yerine halife olarak seçilen Hz. Ebubekir, Kur'an-ı Kerim'i toplatıp tek bir nüsha haline getirdi. Hz. Osman döneminde ise bu toplatılan Kur'an-ı Kerim çoğaltılıp yedi nüsha olarak İslam Devleti'nin önemli şehirlerine gönderildi. Rivayetlere göre Cizre'deki bu tarihi Kur'an, Hz. Osman'ın çoğalttığı bu nüshalardan bir tanesidir.

1270 – 1857 yılları arasında Cizre'de hükümranlık yapan Azizan Beyleri tarafından el değiştirilmiş ve muhafaza altına alınmıştı. Hatta 1450–1451 yıllarında Cizre Mirlerinden Mir Ebdal bin Abdillah bin Seyfeddin Boti (Mir Zeynuddin) zamanında meydana gelen Mem û Zin olayında Mir Tacdin, Mem û Zin'in Rezê Mîra denilen saray bahçesinde yan yana görülmemesi için evini yaktığında önce bu Kur'an'ı Kerim'i çıkarttığı rivayet edilir.

1916 yılına kadar Mushaf-ı Reş Camiinde bir sandukada muhafaza edilen bu Kur'an-ı Kerim seferberlikte cami ve mescitlere yerleştirilen askerlerce bilinmeden sandık sanılıp yakılmak istemiştir. Cami komşuları, yanık kokusunu duyunca hemen camiye koşmuş, açık ateşte bulunan sandığı kapıp söndürmeye çalışmıştır. Fakat deri üzerine yazılmış olması nedeniyle bu Kur'an hemen büzülmüş ve kömürleştirmiştir. 1935 yılında cami mescidinin üst kubbesinin yıkılması ve sandığın koruma altına alınmaması, onu rutubetten kurtaramamış ve daha fazla yıpranmasına neden olmuştur.

1890 – 1947 yılları arasında yaşayan eski Cizre Müftüsü Rahmetli Molla Abdulkadir Danışman, Mushaf-ı Reş Camii’nde imamlık vazifesinden ziyade, müftülük vazifesini de burada yapıyordu.

1979 yılında Yeni Çarşı Caddesi'nin yapımı için yol genişletme çalışmalarında bir çok ev ve dükkan ile beraber Mushaf-ı Reş Camii'de yıktırıldı. 1980 yılında zamanın imamı ve halkın gayretleriyle cami tamamıyla yıktırılıp yeniden inşa edilmiştir.

Bu tarihi Kur’an halen Mushaf-ı Reş Camii’nde muhafaza edilmekte olup yöre halkı tarafından ziyaret edilmektedir.

 

Tarihi Kur'an-ı Kerim Mushaf-ı Reş' in Bugünkü Hali

 Kaynak:

__________________________

Abdullah YAŞIN - Bütün Yönleriyle Cizre – 1983